कोविड-19 साथीच्या आजारानंतर बृहन्मुंबई महानगरपालिकेकडे (BMC) नागरिकांच्या तक्रारींमध्ये लक्षणीय वाढ झाली आहे. 2022 मध्ये, मागील वर्षातील 90,250 वरून तक्रारी वाढून 1.04 लाखांहून अधिक चिंताजनक आकड्यांवर पोहोचल्या, प्रजा या स्वयंसेवी संस्थेने त्यांच्या अलीकडील अहवालात हायलाइट केल्याप्रमाणे. याव्यतिरिक्त, अहवालात वायू प्रदूषणाच्या तक्रारींमध्ये चिंताजनक वाढीवर प्रकाश टाकण्यात आला आहे, ज्यात गेल्या दशकात साडेचार पट वाढ झाली आहे. ‘मुंबईतील नागरी समस्यांची स्थिती, 2023’ असे शीर्षक असलेला हा अहवाल शहरातील घनकचरा व्यवस्थापन, सांडपाणी, हवेची गुणवत्ता आणि जलकुंभ यासारख्या गंभीर समस्यांवर लक्ष केंद्रित करतो. या समस्यांचे त्वरित आणि पद्धतशीरपणे निराकरण करण्यासाठी BMC साठी प्रभावी सहयोग, संवाद आणि एकसमान तक्रार निवारण यंत्रणेच्या गरजेवर जोर देण्यात आला आहे.
वायू प्रदूषणाच्या तक्रारी:
प्रजाच्या अहवालातील एक चिंताजनक निष्कर्ष म्हणजे गेल्या दहा वर्षांत वायू प्रदूषणाच्या तक्रारींमध्ये झालेली झपाट्याने वाढ. मुंबईतील हवेच्या गुणवत्तेचे प्रश्न सोडवण्याची अत्यावश्यक गरज अधोरेखित करणाऱ्या या तक्रारी साडेचार पटीने वाढल्या आहेत. खालावत चाललेल्या हवेच्या गुणवत्तेमुळे केवळ सार्वजनिक आरोग्यालाच एक महत्त्वाचा धोका निर्माण होत नाही तर प्रदूषणाचे स्रोत कमी करण्यासाठी आणि पर्यावरणीय स्थिरता वाढवण्यासाठी त्वरित कारवाईची निकडही दिसून येते.
‘मुंबईतील नागरी समस्यांची स्थिती, 2023’ या शीर्षकाच्या अहवालात BMC कडून तातडीने लक्ष देण्याची मागणी करणाऱ्या गंभीर क्षेत्रांचा शोध घेतला आहे. घनकचरा व्यवस्थापन, सांडपाणी प्रक्रिया, हवेच्या गुणवत्तेचे नियंत्रण आणि जलस्रोतांचे जतन हे तातडीच्या उपाययोजनेची गरज असलेले महत्त्वाचे क्षेत्र म्हणून ठळक केले आहे.
एनजीओच्या निष्कर्षांनुसार, महत्त्वपूर्ण तक्रारींना बीएमसीच्या प्रतिसादाच्या वेळेमुळे चिंता वाढली आहे. 2022 मध्ये ड्रेनेज, पेस्ट कंट्रोल, रस्ता आणि पथ आणि पाणीपुरवठा समस्या सोडवण्यासाठी बीएमसीला सरासरी 32 दिवस लागले. धक्कादायक म्हणजे, खड्ड्यांबद्दलच्या तक्रारी सरासरी 64 दिवसांनी सोडवण्यात आल्या, तर फूटपाथ दुरुस्तीसाठी 63 दिवस लागले. एनजीओने यावर जोर दिला की या विलंबांमुळे जोखीम आणि गैरसोय होते, विशेषत: वृद्ध आणि अपंगांसाठी, अपघातांची शक्यता वाढते. शिवाय, दूषित पाण्याच्या तक्रारींचे निराकरण करण्यासाठी अंदाजे 31 दिवस लागले, ज्यामुळे नागरिकांना जलजन्य आजारांचा सामना करावा लागला, तर पाणीटंचाईच्या तक्रारी सरासरी 30 दिवसांत सोडवण्यात आल्या, ज्यामुळे लोकांना अनधिकृत जलस्त्रोतांचा अवलंब करावा लागला आणि त्यांच्या आरोग्याशी आणखी तडजोड झाली.
एक उत्तम नागरी संस्था तयार करणे:
प्रजाचा अहवाल कोणत्याही नागरी संस्थेला कार्यक्षमतेने कार्य करण्यासाठी प्रभावी सहयोग आणि संप्रेषण सर्वोपरि आहे यावर भर देतो. अहवालात एकसमान तक्रार निवारण यंत्रणा स्थापन करण्याची शिफारस केली आहे, ज्यामुळे नागरिकांना त्यांच्या परिसरातील नागरी समस्यांशी संबंधित तक्रारी नोंदवता येतील. एकदा नोंदणी केल्यानंतर, संरचित आणि वेळेवर निराकरण प्रक्रिया सुनिश्चित करून, या तक्रारींचे त्वरित निराकरण करण्याची जबाबदारी BMC ची असते. अशी यंत्रणा पारदर्शकता, उत्तरदायित्व आणि नागरिकांचा सहभाग वाढवेल, ज्यामुळे शेवटी सुधारित प्रशासन आणि अत्यावश्यक सेवांचे वितरण होईल.
सारांश:
कोविड-19 साथीच्या आजारानंतर नागरिकांच्या तक्रारींमध्ये झालेली वाढ, प्रजाच्या अहवालानुसार, बीएमसीने तातडीने कारवाई करणे आवश्यक आहे. घनकचरा व्यवस्थापन, सांडपाणी प्रक्रिया, हवेच्या गुणवत्तेचे नियंत्रण आणि जलस्रोतांचे संरक्षण ही गंभीर क्षेत्रे म्हणून उदयास आली आहेत ज्याकडे त्वरित लक्ष देणे आवश्यक आहे. या समस्यांचे प्रभावीपणे निराकरण करण्यासाठी आणि मुंबईतील नागरिकांना दर्जेदार सेवा देण्यासाठी BMC साठी एकसमान तक्रार निवारण यंत्रणेसह सहयोगी प्रयत्न महत्त्वाचे आहेत. या उपाययोजनांद्वारेच शहर स्वच्छ, आरोग्यदायी आणि अधिक शाश्वत भविष्याकडे प्रगती करू शकते.
