Shravan Maas 2023:महाराष्ट्रात, पवित्र श्रावण महिन्याला भक्तांसाठी खूप महत्त्व आहे, कारण तो शुभ आणि आध्यात्मिकदृष्ट्या महत्त्वपूर्ण मानला जातो. या वर्षी, हिंदू चंद्र कॅलेंडरमध्ये “अधिक मास” नावाचा अतिरिक्त महिना आल्याने, श्रावण दोनदा साजरा केला जाईल. या लेखात आपण श्रावणाचे महत्त्व, दुहेरी पाळण्यामागील कारणे आणि या पवित्र महिन्याशी संबंधित धार्मिक प्रथा यांचा सखोल अभ्यास करू.
Shravan Maas 2023: समजून घेणे
श्रावण, ज्याला सावन असेही म्हणतात, हा हिंदू चंद्र कॅलेंडरचा पाचवा महिना आहे, जो सामान्यतः जुलै आणि ऑगस्ट दरम्यान येतो. हिंदूंमध्ये, विशेषत: भगवान शिवभक्तांमध्ये याला खूप आदर आहे. “श्रावण” हे नाव श्रावण नावाच्या नक्षत्रावरून आले आहे, जो या महिन्यात प्रबळ असतो.
श्रावणाचे दुहेरी पालन
या वर्षी, “अधिक मास” नावाचा अतिरिक्त महिना श्रावण महिन्याच्या नियमित महिन्याशी संरेखित झाला आहे, परिणामी श्रावण दुहेरी पाळला जातो. चंद्र दिनदर्शिकेला सौर दिनदर्शिकेसोबत संरेखित करण्यासाठी दर काही वर्षांनी अधिक मास येतो. या काळात, श्रावण आणि अधिक मास दोन्ही शुभ मानले जातात, ज्यामुळे आध्यात्मिक क्रियाकलाप आणि पाळणे वाढतात.
हिंदू धर्मात श्रावणाचे महत्त्व
भगवान शिवाची भक्ती
भगवान शिव उपासकांसाठी श्रावण विशेष महत्त्वाचा आहे. असे मानले जाते की महासागरमंथनादरम्यान भगवान शिवाने विष (हलहला) प्राशन केले, ज्यामुळे त्याचा गळा निळा झाला आणि त्याला “नीलकंठ” हे नाव मिळाले. भगवान शिवाचे आशीर्वाद आणि संरक्षण मिळविण्यासाठी भक्त प्रार्थना करतात, उपवास करतात आणि विविध धार्मिक कार्यात व्यस्त असतात.
उपवासाचे महत्त्व
श्रावणात उपवास करणे ही अनेक भक्तांची सामान्य प्रथा आहे. “श्रावण सोमवार” म्हणून ओळखल्या जाणार्‍या सोमवारचे विशेष महत्त्व आहे आणि भक्त दिवसभर उपवास करतात. असे मानले जाते की या शुभ महिन्यात उपवास केल्याने मन, शरीर आणि आत्मा शुद्ध होते आणि शांती आणि समृद्धी मिळते.
विधी आणि अर्पण
श्रावण महिन्यात नाशिकमधील प्रसिद्ध त्र्यंबकेश्वर मंदिरासारख्या भगवान शिवाला समर्पित मंदिरांना भाविक भेट देतात. ते शिवलिंगाला बिल्वची पाने, दूध आणि पवित्र पाणी (गंगाजल) अर्पण करतात. या वेळी “महा मृत्युंजय मंत्र” सारख्या पवित्र स्तोत्रांचा जप देखील प्रचलित आहे.
श्रावणात उत्सव
कानवड यात्रा
कानवड यात्रा ही श्रावणात शिवभक्तांनी केलेली एक महत्त्वाची यात्रा आहे. कंवरिया म्हणून ओळखले जाणारे यात्रेकरू, गंगा नदीतील पवित्र पाण्याने भरलेले सजवलेले भांडे घेऊन जातात आणि ते शिवलिंगांवर टाकण्यासाठी लांब अंतरावर जातात. ही यात्रा भक्तीची अभिव्यक्ती आहे आणि मंत्रोच्चार आणि भक्तिगीते गायनासह आहे.
जत्रे आणि उत्सव
श्रावणात महाराष्ट्रभर विविध जत्रा आणि उत्सवांचे आयोजन केले जाते. देहू येथे होणारा “श्रावणी मेळा” हा असाच एक लोकप्रिय मेळा आहे, जेथे पूज्य संत तुकाराम महाराजांना श्रद्धांजली अर्पण करण्यासाठी भक्त जमतात. या जत्रेत सांस्कृतिक कार्यक्रम, धार्मिक प्रवचने आणि भक्तीची भावना दिसून येते.
2023 मध्ये दुहेरी पालनाचे महत्त्व
अधिक मासच्या घटनेमुळे श्रावणाचा दुहेरी पाळणे भक्तांना विस्तारित अध्यात्मिक पद्धतींमध्ये गुंतण्याची अनोखी संधी प्रदान करते. हे धार्मिक विधींमध्ये सखोल विसर्जन, वर्धित भक्ती आणि आध्यात्मिक वाढीची भावना वाढविण्यास अनुमती देते.
सारांश:
श्रावण हा हिंदूंसाठी विशेषत: भगवान शिवभक्तांसाठी अत्यंत महत्त्वाचा पवित्र महिना आहे. या वर्षी श्रावणाचे दुहेरी पालन, अधिक मासच्या संयोगाने, महिन्याला अध्यात्माचा अतिरिक्त स्तर जोडतो. श्रावणाचे महत्त्व समजून घेऊन आणि संबंधित धार्मिक प्रथांमध्ये सक्रियपणे सहभागी होऊन, भक्त सखोल आध्यात्मिक वाढ अनुभवू शकतात आणि भगवान शिवाचे आशीर्वाद घेऊ शकतात.
