महाराष्ट्र आणि कर्नाटक, दोन्ही राज्यं आपापल्या भाषा आणि संस्कृतींसाठी ओळखली जातात. मराठी आणि कन्नड या दोन समृद्ध भाषा आहेत, पण गेल्या काही दिवसांत या भाषांचा वापर लोकांना एकमेकांविरुद्ध भडकवण्यासाठी होतोय. आपला देश “विविधतेत एकता” या तत्त्वावर उभा आहे, पण आता काही लोक आपली मातृभाषा दुसऱ्यांवर लादून ही शांतता भंग करत आहेत. फेब्रुवारी आणि मार्च २०२५ मध्ये बेळगाव आणि मुंबईत घडलेल्या घटना हे दाखवतात की राजकारणी “आम्ही विरुद्ध ते” असा खेळ खेळून आपल्याला विभागत आहेत. हा अहवाल तुमच्यासाठी आहे – मराठी माणसाने वाचावा, समजून घ्यावा आणि आपल्या पुढच्या पिढ्यांसाठी काय धोका आहे हे ओळखावं.
काय झालं बेळगाव आणि मुंबईत ?
फेब्रुवारी २१, २०२५ रोजी बेळगावात एका कर्नाटक राज्य मार्ग परिवहन महामंडळाच्या (KSRTC) बस कंडक्टरवर, महादेवप्पा हुक्केरीवर हल्ला झाला. का? कारण त्याने एका १७ वर्षांच्या मुलीच्या मराठी प्रश्नाला कन्नडात उत्तर दिलं. ही छोटीशी गोष्ट वाढली आणि जमावाने त्याला मारहाण केली. चार जणांना पकडलं गेलं, पण त्याचवेळी कन्नड समर्थकांनी महाराष्ट्राच्या बसवर हल्ला केला. “जय महाराष्ट्र” असे नारे लिहून दोन्ही राज्यांमधील बससेवा बंद पडली.
त्याचप्रमाणे, मार्च २०२५ मध्ये मुंबईत महाराष्ट्र नवनिर्माण सेनेच्या (मनसे) कार्यकर्त्यांनी एका कामगाराला मारलं – कारण तो मराठी बोलत नव्हता. या घटनांनी सगळीकडे चर्चा सुरू झाली. हे फक्त दोन प्रसंग नाहीत, तर एक मोठी समस्या दिसते आहे – आपली भाषा दुसऱ्यावर लादण्याची.
मागचा इतिहास: हा वाद कधीपासून आहे ?
हा वाद नवीन नाही. १९५६ मध्ये राज्य पुनर्रचना कायद्याने भाषेच्या आधारावर राज्यं बनवली. बेळगावात मराठी लोकांची संख्या मोठी आहे, पण ते कर्नाटकात गेलं. महाराष्ट्राला हे मान्य नाही. १९६६ मध्ये महाजन आयोगाने बेळगाव कर्नाटकात ठेवायचं ठरवलं, पण महाराष्ट्राने ते नाकारलं. २००४ पासून हा मुद्दा सुप्रीम कोर्टात आहे. दरम्यान, कर्नाटकाने बेळगावचं नाव बदललं, तिथे सुवर्ण विधान सौध बांधलं, तर महाराष्ट्राने तिथल्या मराठी लोकांसाठी योजना आणल्या. हा तणाव कधी थांबला नाही – २०२२ मध्ये रस्ते अडवले गेले, मंत्र्यांना प्रवेश नाकारला गेला, आणि आता २०२५ मध्ये पुन्हा भडका उडाला.
राजकारण: “आम्ही विरुद्ध ते”चा खेळ
या सगळ्यात राजकारणी आपला स्वार्थ साधत आहेत. कर्नाटकात परिवहन मंत्री रामलिंगा रेड्डी म्हणाले, “महाराष्ट्राने हल्लेखोरांवर कारवाई करायला हवी.” तिथले मुख्यमंत्री सिद्धरामय्या कन्नड अस्मितेचा मुद्दा निवडणुकीसाठी वापरतात – कन्नड फलकांचा कायदा हेच दाखवतो. महाराष्ट्रात मुख्यमंत्री देवेंद्र फडणवीस आणि मनसेचे राज ठाकरे मराठी अस्मितेचा झेंडा घेऊन फिरतात. मनसेची मुंबईतली मारहाण हीच गोष्ट दाखवते – मराठी नाही बोलणाऱ्यांना लक्ष्य करायचं, मग तो कोणीही असो.
प्रसिद्ध भाषातज्ज्ञ जी.एन. देवी म्हणाले होते, “हा वाद भाषेचा नाही, किंवा सीमेचा नाही – तो राजकारण्यांनी जाणूनबुजून पेटवलेला आहे.” हे खरं आहे. भ्रष्टाचार, रस्त्यांची दुरवस्था, रोजगार यावर बोलायचं सोडून हे लोक आपल्याला एकमेकांविरुद्ध लढवत आहेत.
आपल्यावर काय परिणाम होतोय?
या घटनांनी रोजचं आयुष्य विस्कळीत झालं. बेळगावातून कोल्हापूरला जाणाऱ्या बस बंद झाल्या, हजारो लोक अडकले. जिथे मराठी आणि कन्नड लोक शांततेत राहत होते, तिथे आता भीती आहे. सोशल मीडियावर लोक लिहितात, “महाराष्ट्रात राहायचं असेल तर मराठी बोल” किंवा “कर्नाटकात कन्नडच हवं.” ही भाषा आपल्याला विभागतेय. व्यापार, नोकऱ्या – सगळंच धोक्यात आहे. मुंबईत परप्रांतीयांवर हल्ले होतात, तर बेळगावात मराठी लोकांना त्रास होतो. हे असंच चाललं तर काय होईल?
पुढच्या पिढ्यांचं काय होणार?
हा वाद थांबला नाही, तर आपली मुलं एका तुटलेल्या देशात वाढतील. शाळेत भाषा लादली जाईल – कर्नाटकात कन्नड, महाराष्ट्रात मराठी – आणि मुलांना दुसऱ्या राज्यात जायची भीती वाटेल. नोकऱ्या कमी होतील, कारण राज्यं एकमेकांशी सहकार्य करणार नाहीत. आपण अभिमानाने सांगतो की भारत विविधतेने मोठा आहे, पण ही विविधता संपली तर काय उरेल? आपली मुलं एकमेकांवर राग ठेवतील, आणि “भारतीय” ही ओळख हरवून जाईल.
सत्य आणि विश्वासाची गरज
आपल्याला सत्य समजलं पाहिजे – हा वाद भाषेचा नाही, तर राजकारण्यांचा खेळ आहे. कर्नाटकाचे गृहमंत्री जी. परमेश्वर म्हणाले, “हा तणाव वाढू द्यायचा नाही.” पण फक्त बोलून चालणार नाही – केंद्र सरकारने हस्तक्षेप करून सुप्रीम कोर्टात हा वाद संपवायला हवा. आपणही हा खेळ थांबवू शकतो – एकमेकांना समजून घेऊन, शांततेने राहून. कोकणात हिंदू-मुस्लीम एकत्र सण साजरे करतात, तसं आपणही मराठी-कन्नड एकता दाखवू शकतो.
महाराष्ट्र आणि कर्नाटकातील हा वाद एक इशारा आहे. आपण एकत्र राहिलो तरच भारत टिकेल. नाहीतर राजकारणी आपल्याला विभागतील, आणि आपली पुढची पिढी फक्त भांडणं घेऊन वाढेल. मराठी माणसा, हे वाच आणि विचार कर – आपली भाषा आपला अभिमान आहे, पण ती दुसऱ्यावर लादून आपण आपलंच नुकसान करतो आहोत. एक भारत, अनेक भाषा – हेच आपलं खरं बल आहे.
संदर्भ
• इंडिया टुडे: बेळगाव बस कंडक्टर हल्ला (२४ फेब्रुवारी २०२५) आणि मुंबईत मनसेचा हल्ला (२५ मार्च २०२५).
• हिंदुस्तान टाइम्स: बससेवा बंद आणि राजकीय प्रतिक्रिया (२४ फेब्रुवारी २०२५).
• द इंडियन एक्सप्रेस: जी.एन. देवी यांचं विश्लेषण (१० डिसेंबर २०२२).
• बिझनेस स्टँडर्ड: महाराष्ट्र-कर्नाटक सीमावादाचा इतिहास (२४ फेब्रुवारी २०२५).
• X वरील पोस्ट्स: लोकांच्या भाषिक भावना (उदा. @umesh_anush, २७ मार्च २०२५).
• घटना: कलम ३ आणि १३१ – राज्य सीमा आणि वाद.
हा अहवाल तुम्हाला सत्य दाखवतो – आपण एकत्र राहिलो तरच आपला देश आणि आपली मराठी ओळख टिकेल.
मुख्यसंपादक
