कृतिका नक्षत्र म्हणजे काय ? कात्या / कात्यायनी म्हणजे काय ?

कृतिका नक्षत्र म्हणजे काय?

अर्थ आणि इतिहास :

कृतिका हा २७ नक्षत्रांपैकी तिसरा नक्षत्र आहे.

याचे प्रतीक आहे — अग्नी (Fire)

कृतिका म्हणजे “कापणारी” किंवा “शुद्ध करणारी”.

या नक्षत्राची देवता आहे अग्निदेव आणि अधिपती ग्रह आहे सूर्य

ऋग्वेदात या नक्षत्राचा उल्लेख “अग्निसंबंधित तेजस्वी शक्ती” म्हणून आलेला आहे.

स्थान (खगोलशास्त्रानुसार):

आकाशातील Pleiades या तारकासमूहाशी (ज्याला “सप्तकृतिका” म्हटले जाते) याचा संबंध आहे.

या समूहात ६ ते ७ तारे स्पष्ट दिसतात — म्हणूनच याला “सप्तकृतिका” म्हटले जाते.

धार्मिक महत्त्व:

कृतिका नक्षत्र हे कार्तिकेय (मुरुगन / स्कंद) यांचे जन्म नक्षत्र मानले जाते.

त्यामुळे दक्षिण भारतात या दिवशी विशेष पूजा केली जाते.

“कृतिका दीपोत्सव” किंवा “कार्तिक पौर्णिमा” या दिवशी दीपदान करण्याची परंपरा आहे.

वैज्ञानिक / खगोलशास्त्रीय कारण:

या काळात सूर्य आणि पृथ्वीची दिशा अशा स्थितीत असते की आकाशात “Pleiades” तारे अत्यंत स्पष्टपणे दिसतात.

त्यामुळे प्राचीन ऋषींनी याला वेळेचा आणि ऋतू बदलाचा संकेत म्हणून वापरले.

त्या काळात शेतीसाठी, हवामान ओळखण्यासाठी, हे नक्षत्र मार्गदर्शक ठरत असे.

२. कात्या / कात्यायनी म्हणजे काय?

अर्थ आणि पौराणिक संदर्भ:

कात्या म्हणजे कात्यायनी देवी — ही दुर्गेचा सहावा अवतार मानली जाते.

ती ऋषी कात्यायन यांच्या घरात जन्मली, म्हणून तिचे नाव “कात्यायनी”.

ती माता पार्वतीचा योद्धा रूप असून राक्षस महिषासुराचा वध तिने केला.

कात्यायनी व्रत:

हे व्रत प्रामुख्याने कन्यांनी उत्तम वर मिळावा म्हणून केले जाते.

ब्रज प्रदेशात (विशेषतः वृंदावन, मथुरा) गोपिकांनी भगवान श्रीकृष्णाला पतीस्वरूपात मिळवण्यासाठी हे व्रत केले होते, असे भागवत पुराणात वर्णन आहे.

वैज्ञानिक अर्थ आणि जीवनशैलीत उपयोग:

या काळात स्त्रिया शुद्ध आहार, ध्यान, साधना करतात — यामुळे मानसिक संतुलन, सकारात्मक ऊर्जा आणि एकाग्रता वाढते.

हे एकप्रकारे माइंड डिटॉक्स रिच्युअल आहे — शरीर आणि मन शुद्ध ठेवण्यासाठी.

सामूहिक व्रतांमुळे सामाजिक बांधिलकी आणि एकोपा वाढतो.

सारांश (Scientific + Spiritual):

पैलू कृतिका नक्षत्र कात्यायनी

प्रकार खगोलशास्त्रीय नक्षत्र देवीचा अवतार / व्रत
देवता / रूप अग्निदेव कात्यायनी देवी
प्रतीक तेज, शुद्धीकरण, रूपांतर शक्ती, आत्मबल, साधना
वैज्ञानिक अर्थ ऋतुचक्र व दिशानिर्देशाचे चिन्ह मानसिक शुद्धता आणि सामाजिक संस्कार
धार्मिक काळ कार्तिक महिना मार्गशीर्ष किंवा नवरात्री काळ

• – लिंक मराठी टीम

“ग्लॅमर नाही, सत्य पाहिजे!”
जर तुम्हाला अभिनेत्रींच्या पोज नाही तर बातमीमागचं सत्य हवं असेल —
तर फक्त एक काम करा 👉 Link Marathi चॅनेल Follow, Subscribe आणि Share करा!
🎯 सत्याशी जोडलेले राहा, कारण आम्ही बातमी नाही — दिशा दाखवतो!

https://youtube.com/@linkmarathi-news?si=4ycB0yncq6Xs8asH

अमित गुरव

मुख्यसंपादक